Bydgoski projekt ITS o wartości prawie 70 mln zł uzyskał wsparcie ze środków unijnych na kwotę ponad 56 mln zł. Projekt obejmuje stworzenie oraz wdrożenie ITS, składającego się z czterech powiązanych ze sobą segmentów. O tym, jak powstał projekt i jakie są spodziewane efekty jego działania Przegląd ITS rozmawia z Rafałem Bruskim, prezydentem Bydgoszczy.
Trzy najważniejsze korzyści ekonomiczne wynikające z funkcjonowania ITS : skrócenie czasu jazdy mieszkańców Bydgoszczy środkami transportu publicznego w związku z realizowanymi priorytetami przejazdu, zmniejszenie kosztów ruchu samochodowego związanych z eksploatacją pojazdów dzięki wprowadzeniu efektywniejszego zarządzania ruchem, zmniejszenie skutków degradacji środowiska naturalnego poprzez zmniejszenie emisji spalin i hałasu, dzięki usprawnieniu ruchu w obszarze projektu.
Artur Kostrzewa: Kto pracował nad tym projektem i jak długo trwały prace?
Rafał Bruski: Początek prac nad Systemem ITS w Bydgoszczy datowany jest na rok 2007 kiedy rozpoczęły się prace nad Studium Wykonalności projektu „Inteligentne Systemy Transportowe w Bydgoszczy” oraz programu funkcjonalno-użytkowego. Opracowanie tych dokumentów zakończono w 2008 roku, a ich wykonawcą było Biuro Inżynierii Transportu z Poznania. Studium z 2008 roku dotyczyło obszaru całego miasta.
Prace nad projektem trwały z przerwami od 2007 roku, natomiast aktualizacja wniosku do startu w wymienionym konkursie trwały ok. 3 miesięcy.
Kiedy w 2010 roku Centrum Unijnych Projektów Transportowych ogłosiło konkurs umożliwiający sfinansowanie części zadania z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, dofinansowywanego przez Unię Europejską rozpoczęto w bydgoskim Zarządzie Dróg Miejskich i Komunikacji Publicznej prace nad przygotowaniem aktualizacji Studium Wykonalności, Programu funkcjonalno-użytkowego oraz opracowaniem nowych Specyfikacji Technicznych tj. dokumentów umożliwiających start Bydgoszczy w ogłoszonym konkursie. Aktualizacja Studium została opracowana przez jej pierwotnego twórcę tj. Biuro Inżynierii Transportu z Poznania, natomiast przygotowanie Programu funkcjonalno-użytkowego oraz Specyfikacji technicznych powierzono do opracowania firmie zewnętrznej.
W opracowanych aktualizacjach ograniczono obszar realizacji projektu z całego miasta wyłącznie do Śródmieścia Bydgoszczy. Ograniczenie to było podyktowane szacowaną liczbą miast chcących wziąć udział w konkursie oraz znaną wielkością środków finansowych do podziału. Projekt był optymalizowany pod względem zakresu do możliwości oczekiwanego dofinansowania.
Prace nad projektem trwały z przerwami od 2007 roku, natomiast prace zasadnicze związane z aktualizacją ostatecznej wersji niezbędnych dokumentów oraz samego wniosku do startu w wymienionym konkursie trwały ok. 3 miesięcy.
Artur Kostrzewa: Jakie będą efekty działania systemu – czas podróży, bezpieczeństwo, ratownictwo, ekologia, inne?
Rafał Bruski: Głównymi oczekiwanymi rezultatami projektu są: oszczędność czasu przejazdu samochodem w obszarze funkcjonującego Systemu określona na poziomie ok. 6 proc., oszczędność czasu podróży transportem publicznym w komunikacji tramwajowej na poziomie ok. 8 proc. Sytem zawiera w sobie elementy związane zarówno z bezpieczeństwem jak i szeroko rozumianą ekologią. Jego funkcjonalność pozwala również na wykorzystywanie możliwości w ratownictwie czy też działaniach Miejskiego Centrum Zarządzania Kryzysowego.
Artur Kostrzewa: Czy są prowadzone badania ruchu na podstawie których w przyszłości będzie można ocenić efektywność działania systemu?
Rafał Bruski: Obecnie miasto Bydgoszcz posiada wiele danych takich jak szczegółowe pomiary dobowych natężeń ruchu, pomiary przejazdów taboru zbiorowego w charakterystycznych punktach miasta. Pozwala to reagować na bieżąco, a w ramach już działających ITS-ów pozwoli weryfikować efektywność działania systemu.
Artur Kostrzewa: Jakie są koszty utrzymania systemu i czy zwrócą się np. z dłuższej eksploatacji dróg lub tańszej komunikacji publicznej, a może z oszczędności czasu.
Koszty samego utrzymania Systemu po jego realizacji wyniosą 1 -1,5 mln zł rocznie. Wartość korzyści ekonomicznych z realizacji projektu w perspektywie 10 lat wyniesie nawet 280 mln złotych.
Rafał Bruski: Koszty samego utrzymania Systemu po jego realizacji zostały szczegółowo wyliczone w Studium Wykonalności, oscylowały one w granicach 1 -1,5 mln złotych rocznie.
Natomiast innym bardziej znaczącymi w bilansie kosztów realizacji Systemu są szacowane korzyści ekonomiczne z realizacji projektu w Bydgoszczy w perspektywie 10 lat, których wartość może przekroczyć kwotę nawet 280 mln złotych. Chodzi tu głównie o korzyści ekonomiczne wynikające np. ze :
– skrócenia czasu jazdy mieszkańców Bydgoszczy środkami transportu publicznego w związku z realizowanymi priorytetami przejazdu,
– zmniejszenia kosztów ruchu samochodowego związanych z eksploatacją pojazdów dzięki wprowadzeniu efektywniejszego zarządzania ruchem,
– zmniejszenia skutków degradacji środowiska naturalnego poprzez zmniejszenie emisji spalin i hałasu, dzięki usprawnieniu ruchu w obszarze projektu,
Obecnie możemy tylko bazować na dokumentach studialnych w zakresie bilansu kosztów, są one obiecujące.
Artur Kostrzewa: Czy jest przewidziana integracja z systemem wojewódzkim, krajowym lub międzynarodowym? Kto będzie właścicielem i dysponentem danych w systemie?
Rafał Bruski: Obecnie nie jest mi znany inny System ITS funkcjonujący w województwie poza systemem poboru opłat viaTool na drogach zarządzanych przez GDDKiA. Nasz System budujemy jako system otwarty umożliwiający wzajemną integrację z innymi tego typu rozwiązaniami. System ma służyć mieszkańcom, ale i tym, którzy korzystają z miejskiej sieci dróg. Właścicielem danych będzie Miasto Bydgoszcz, a dysponentem jednostka wdrażająca projekt Zarząd Dróg Miejskich i Komunikacji Publicznej w Bydgoszczy.
Artur Kostrzewa: Czy przewiduje się współpracę z dostawcami systemów biznesowych takimi jak Google, automapa ZUMI, Targeo, itd.?
Rafał Bruski: System przewiduje wykorzystanie Internetu jako nośnika informacji dla użytkowników dróg, ale nie dotyczy to konkretnie sprecyzowanych systemów biznesowych.
Nasz System ITS nie wybiega ponad obecnie stosowane rozwiązania tego typu w Europie i na Świecie, ani też nie jest projektem przestarzałym. Jest projektem skrojonym na miarę Bydgoszczy.
Artur Kostrzewa: Czy można użyć danych o miejscach zamieszkania i pracy, swoich mieszkańców, które znajdują się w systemach informatycznych ZUS, by zaprojektować obsługę komunikacyjną z domu do pracy?
Rafał Bruski: Myślę że obecne możliwości informatyki i telematyki umożliwiają uruchomienie rozbudowanych planerów podróży, lecz takie rozwiązania są dopiero przed nami. Ponadto obecne bazy danych takich instytucji jak ZUS są całkowicie niedostępne dla twórców oprogramowania systemów ITS.
Artur Kostrzewa: Bydgoska dokumentacja uważana jest za wzorcową, rozumiem że jest to pierwszy tego typu projekt dzięki któremu zyskaliście Państwo doświadczenia. Czy gdyby taki projekt miałby być stworzony po raz drugi, to zrobilibyście go tak samo, czy inaczej mając już te doświadczenia?
Rafał Bruski: To budująca opinia. Rzeczywiście jest to pierwszy projekt tego typu w Bydgoszczy. Myślę że System ITS jest tym, czego potrzebują mieszkańcy.
Nasz System ITS nie wybiega ponad obecnie stosowane rozwiązania tego typu w Europie i na Świecie, ani też nie jest projektem przestarzałym. Moim zdaniem jest projektem skrojonym na miarę Bydgoszczy. Pamiętajmy, że system jest jednym z czynników, które wpłyną na komfort użytkowania komunikacji i sieci dróg. Nie zwalnia to z odpowiedzialności czynnika ludzkiego i codziennej pracy Zarządu Dróg i Komunikacji Publicznej.
Biorąc pod uwagę obecne doświadczenie w przygotowaniu realizacji Systemu ITS, jestem przekonany że na pewno rozbudowalibyśmy nasz projekt o kolejne podsystemy, chociażby podsystem preselekcyjnego ważenia pojazdów na drogach wlotowych do Bydgoszczy.
Nasz system ITS zakłada możliwość rozbudowy funkcjonalnej i obszarowej. Wdrażanie systemu będzie testem jego funkcjonalności i pozwoli zdiagnozować kierunki rozbudowy.
Artur Kostrzewa: Czy w związku z tym możecie dać jakieś rady dla innych miast, na co zwrócić uwagę, czego się wystrzegać przy tworzeniu projektów, by były jak najlepsze?
Rafał Bruski: Po przygotowaniu zaledwie jednej realizacji Systemu ITS nie odważę się nikomu doradzać. Jedynym zaleceniem przy opracowywaniu i przygotowywaniu wdrożeń systemów ITS w innych miastach powinno być drobiazgowe rozpoznanie potrzeb indywidualnych danego miasta, obszaru w zakresie potrzebnych rozwiązań ITS, a nie przenoszenie gotowych rozwiązań w pakietach z obszarów lub miast o innych uwarunkowaniach ruchowych i transportowych.
Prezydent zajmuje się wszystkim, co dotyczy Bydgoszczy, ale w korytarzu prowadzącym do jego gabinetu stoi tylko jeden banner.
Rafał Bruski, prezydent Bydgoszczy
Absolwent VI Liceum Ogólnokształcącego im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w Bydgoszczy. Ukończył Wydział Nawigacyjny Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni – tytuł magistra inżyniera nawigacji morskiej uzyskał w 1986 roku. Sześć lat pracował w Polskich Liniach Oceanicznych jako oficer nawigator na statkach handlowych.
Absolwent studiów licencjackich na kierunku Finanse i bankowość w Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, podyplomowego studium Rachunkowości i Finansów w AE w Poznaniu i podyplomowego studium Prawa podatkowego Unii Europejskiej w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu.
W latach 1994-2005 pracował w Urzędzie Kontroli Skarbowej.
W 2005 roku uzyskał uprawnienia wykonywania zawodu doradcy podatkowego i założył kancelarię doradztwa podatkowego. Prowadził też zajęcia dydaktyczne w zakresie prawa podatkowego, współpracując m.in. ze Stowarzyszeniem Księgowych w Polsce.
W latach 2006-2007 był zastępcą prezydenta Bydgoszczy odpowiedzialnym za strategię i rozwój miasta, pozyskiwanie funduszy europejskich, obsługę inwestorów oraz edukację i sport; nadzorował Miejską Pracownię Urbanistyczną i Bydgoski Park Przemysłowy. To w tamtym czasie zapadały decyzje o zdynamizowaniu BPP poprzez zainwestowanie środków europejskich w budowę infrastruktury technicznej.
Rafał Bruski jest honorowy dawcą kwi (ponad 30 oddanych litrów), jest miłośnikiem sportu w szczególności: turystyki górskiej, brydża sportowego, lekkoatletyki, kajakarstwa, wioślarstwa i zapalonym kibicem piłki nożnej, żużla, piłki ręcznej, koszykówki i siatkówki. W młodości był szczypiornistą w drużynie AZS Bydgoszcz. W dniu 14 grudnia 2010 roku Rafał Bruski został zaprzysiężony na Prezydenta Bydgoszczy.
Informacje o Bydgoszczy
Bydgoszcz jest 8. co do wielkości miastem w Polsce i liczy prawie 360 tys. mieszkańców. To największy ośrodek województwa kujawsko-pomorskiego. Zabytkowe nabrzeże z nowoczesnymi spichlerzami to wyrazisty symbol miasta, które szanując przeszłość zwraca się ku przyszłości. Na uczelniach bydgoskich studiuje ponad 45 tys. studentów. Fachowcy otwarci na innowacyjność i nowoczesne zarządzanie rozwijają sektor firm tworzących otoczenie biznesu i przemysł. Nad Brdą tętni życie. Bulwar nad rzeką i Stary Rynek to miejsca różnych imprez i wydarzeń rozrywkowych. Nowatorskie spektakle Teatru Polskiego, wybitne koncerty Filharmonii Pomorskiej czy widowiska w Operze Nova to znaczące wydarzenia na mapie kulturalnej Polski., a duże, plenerowe koncerty muzyczne gromadzą fanów z całego kraju.
W Bydgoszczy zbudowano szereg nowoczesnych obiektów sportowych, a tym samym stworzono warunki do organizacji zawodów, przyciągających gwiazdy sportu. Miasto najbardziej kojarzy się z takimi dyscyplinami, jak żużel, lekkoatletyka, siatkówka i wioślarstwo.
Bydgoszcz staje się nowoczesną i funkcjonalną metropolią, ważnym ośrodkiem gospodarczym, sportowym, turystycznym i kulturalnym.
Informacje o bydgoskim ITS
Z uwagi na występujące wieloaspektowe ograniczenia inwestycyjne w infrastrukturze drogowej na przełomie ostatnich lat nastąpił znaczny wzrost popularności systemów usprawniających ruch w miastach.
Systemy ITS stanowią szeroki zbiór różnych technologii (telekomunikacyjnych, informatycznych, automatycznych i pomiarowych), jak również technik zarządzania stosowanych w transporcie w celu zwiększania bezpieczeństwa uczestników ruchu, zwiększenia efektywności systemu transportowego oraz ochrony zasobów środowiska naturalnego.
Wymienione systemy pracują w oparciu o zbieranie danych o ruchu i transporcie, przetwarzaniu ich w różnego typu informacje dla użytkowników lub zdefiniowane procesy automatyki.
Systemy ITS projektuje się i realizuje obecnie w sposób umożliwiający pełne wykorzystanie dostępnych rozwiązań telematycznych pod ścisłym nadzorem operatorów sprawujących nadzór nad prawidłowym działaniem rozwiązania. Poprzez wymieniony nadzór w sytuacji wystąpienia nieprzewidzianych zdarzeń, takich jak np. kolizja drogowa, lub zaplanowanych akcji, takich jak np. imprezy masowe, operatorzy Systemu mają możliwość nadania odpowiedniego priorytetu pojazdom uprzywilejowanym, zapewniając im bezpieczny i szybki przejazd przez skrzyżowania lub opuszczenie obszaru o zintensyfikowanym zagęszczeniu pojazdów.
System ITS może mieć różnorodną budowę (skład komponentów) od której będzie zależeć jego wykorzystanie w wielu aspektach życia miasta, nie tylko w sferze komunikacji. Przyjęte rozwiązania są uzależnione od różnorodności, jakości i ilości zebranych danych
(np. informacje o zatłoczeniach na poszczególnych elementach sieci drogowej, kolizjach, wypadkach, punktualności przejazdów transportu zbiorowego, itd. przekazywane są do centrum zarządzania ruchem). Systemy ITS projektowane są w sposób umożliwiający ich rozbudowę tj. tworzą „systemy otwarte”.
Zakres stosowania rozwiązań telematycznych w systemach ITS jest bezpośrednio uzależniony od wielkości systemu: zarówno od jego rozległości obszarowej, ilości oraz różnorodności danych, jak i od informacji przekazywanej uczestnikom ruchu, a także możliwości obsługi w centrum zarządzania ruchem. Informację taką stanowią wyświetlane na skrzyżowaniach sygnały, komunikaty umieszczane na znakach i tablicach zmiennej treści, dynamiczne informacje na przystankach komunikacji publicznej oraz specjalne portale internetowe.
Elementy ITS
- ITS dla komunikacji miejskiej (dynamiczna informacja dla podróżnych, zarządzanie flotą pojazdów, monitoring punktualności i bezpieczeństwa ruchu pojazdów transportu publicznego, rozpowszechnienie możliwości zakupu biletów w tzw. Biletomatach lub kioskach informacyjnych itp.)
- Centralne adaptacyjne sterowanie ruchem drogowym (optymalizacja sieciowa, nadanie priorytetu dla transportu zbiorowego ze szczególnym uwzględnieniem transportu szynowego, dostosowanie programów sygnalizacji świetlnej do prognozowanych potoków ruchu drogowego – analizy obszarowe oraz według ważności ciągów komunikacyjnych, kierowanie pojazdów na trasy o mniejszym obciążeniu ruchem, zalecanie tras alternatywnych)
- Zarządzanie parkowaniem (dynamiczna analiza przestrzeni parkingowej i obiektów parkingowych celem przekazywania informacji o zajętości miejsc parkingowych i kierowaniu pojazdów do parkingów oraz przestrzeni miejskich gdzie występują rezerwy, monitoring wykorzystania miejsc parkingowych)
- Bezpieczeństwo, podsystem dotyczący powiadomienia o występujących incydentach (zdarzeniach), monitoring wizyjny zachowań kierowców w zakresie przestrzegania przepisów prawa o ruchu drogowym, oraz zachowań komunikacyjnych
- Wspomaganie planowania transportu publicznego przez pozyskiwanie bieżące informacji w zakresie cech ruchu drogowego (pomiary natężeń ruchu).
Elementy składowe ITS przewidziane dla Bydgoszczy
W ramach ITS dla miasta Bydgoszczy przewiduje się wdrożenie 4 zintegrowanych podsystemów tworzących jeden System:
1. Podsystem sterowania ruchem z monitoringiem wizyjnym w skład, którego wchodzić będzie m.in.:
– modernizacja ok. 45 istniejących sygnalizacji świetlnych oraz instalacja ok. 7 nowych (zakup z dostawą, montażem i uruchomieniem);
– system monitoringu wizyjnego zapewniający obsługę ok. 90 kamer, w tym ok. 40 kamer nadzoru wizyjnego CCTV i ok. 50 kamer automatycznej rejestracji cech pojazdów (zakup z dostawą, montażem i uruchomieniem);
– połączenia kablowe światłowodowe – ok. 30 km (zakup z dostawą, montażem);
– centrum sterowania ruchem (zakup, dostawa, montaż i uruchomieniem);
2. Podsystem zarządzania transportem publicznym z dynamiczną informacją przystankową w skład, którego wchodzić będzie m.in.:
– wyposażenie ok. 80 pociągów w radiowe nadajniki priorytetów (zakup z dostawą, montażem i uruchomieniem);
– tablice dynamicznej informacji przystankowej (ok. 180 szt., zakup z dostawą, montażem i uruchomieniem);
– automatyczne sterowanie rozjazdami (ok.3 szt., zakup z dostawą, montażem i uruchomieniem);
– dostosowanie (integracja) realizowanej w ramach odrębnego zadania centrali Dynamicznej informacji przystankowej z Systemem (zakup z dostawą, montażem i uruchomieniem);
– zakup ok. 20 kiosków informacyjnych z funkcją biletomatu ( zakup z dostawą, montażem i uruchomieniem);
3. Podsystem informacji parkingowej w skład, którego wchodzić będzie m.in.:
– montaż ok. 101 parkomatów (zakup z dostawą, montażem i uruchomieniem);
– wyposażenie ok. 10 kontrolerów w urządzenia kontrolne (zakup z dostawą);
– montaż ok. 26 tablic informacji parkingowej (zakup z dostawą, montażem i uruchomieniem);
– wyposażenie biura Strefa Płatnego Parkowania (zakup z dostawą);
4. Podsystem naprowadzania pojazdów na drogi alternatywne w skład, którego wchodzić będzie m.in.:
– zainstalowanie ok. 32 tablic zmiennej treści (zakup z dostawą, montażem i uruchomieniem);
– pętle systemowe (zakup z dostawą, montażem i uruchomieniem);
Korzyści płynące z zastosowania Inteligentnych Systemów Transportowych:
- zwiększenie przepustowości sieci ulic w obszarze objętym Systemem,
- skrócenie czasów podróży, tym samym również zużycia energii,
- poprawa jakości środowiska naturalnego,
- poprawa komfortu podróżowania i warunków ruchu kierowców i pasażerów,
- poprawa komfortu i efektywności podróży realizowanych transportem zbiorowym,
w szczególności tramwajami,
- redukcja kosztów zarządzania taborem drogowym,
- zwiększenie korzyści ekonomicznych przekazywanych na rozwój infrastruktury drogowej.
