PRZEGLĄD MOŻLIWYCH TECHNOLOGII ITS DLA TRANSPORTU ZBIOROWEGO

Rafał Kucharski, jest doktorantem na Politechnice Krakowskiej. Zajmuje się modelowaniem ruchu (programy VISUM, VISSIM, AIMSUN),  optymalizacją systemów  transportowych  (MATLAB) i systemami komunikacji zbiorowej. Współpracuje z urzędami miejskimi i wojewódzkimi. W pracy doktorskiej chce zająć się wdrażaniem systemów ITS Inteligentnych Systemów Transportowych. Współpracował m.in. z PTV Karlsruhe, UM Warszawa, Suchorzewski Konsulting, AECOM Edinburgh.

PRZEGLĄD MOŻLIWYCH TECHNOLOGII ITS DLA TRANSPORTU ZBIOROWEGO

W artykule zaprezentowane zostaną dostępne technologie ITS, które realizują zadania inteligentne w obrębie podsystemu transportu zbiorowego. Technologie te wraz z technologiami ITS dedykowanymi dla transportu indywidualnego powinny wspólnie realizować cele ITS zdefiniowanego szeroko jako system optymalizacji przemieszczeń zarówno pojazdów, jak i pasażerów. Strategia działania zintegrowanego systemu ITS powinna według sprawiedliwego klucza dzielić zyski z zarządzania i optymalizacji pomiędzy systemy przemieszczeń pojazdów i pasażerów.

Przedstawione zostaną podstawowe i dodatkowe elementy, z których tworzone mogą być systemy ITS dla transportu zbiorowego. Pokazane zostaną metody zbierania informacji, następnie ich przetwarzania, a potem wnioskowania z nich w systemach zarządzania, sterowania i planowania. Pokazana zostanie przykładowa architektura podsystemu ITS dla transportu zbiorowego i jego relacja z systemem ITS dla transportu indywidualnego. Pokazane zostaną zasady łączenia systemów w jeden realizujący program optymalizacji globalnej systemu transportowego zarządzanego obszaru. Na podstawie podstawowego procesu decyzyjnego dotyczącego zarządzania i planowania systemu transportu zbiorowego określone zostaną możliwe zastosowania technologii ITS realizujących zadania z zakresu podsystemu transportu zbiorowego.

Omówione zostaną następujące technologie ITS dla transportu zbiorowego (za  amerykańską agencja RITA ITS):

a)      Należące do rdzenia systemu:

• Systemy automatycznej lokalizacji pojazdów (Advanced Vehicle Location), dzięki którym w czasie rzeczywistym powstaje mapa lokalizacji pojazdów transportu zbiorowego, a informacje z tego systemu przekazywane są do baz danych. To daje duże możliwości zarządzania ruchem, tworzenia baz wiedzy, estymacji czasów przejazdu, odchyłek od rozkładów, zarządzania incydentami, itd.
• Systemy komunikacji (Communications), dzięki którym możliwy jest przepływ danych w obrębie systemu. Informacje z systemów zbierania danych przekazywane są do systemów odpowiedzialnych za ich interpretacje, pozwala to na realizacje zadań sterowania i zarządzania w czasie rzeczywistym.
• Systemy informacji pasażerskiej (Traveler Information), informujące pasażera na przystanku, w pojeździe, lub bezpośrednio poprzez jego własny komputer, czy telefon komórkowy o stanie sieci, o optymalnym połączeniu, o możliwościach przesiadki. Działają w czasie rzeczywistym, reagują na zmiany stanu sieci i mogą realizować zadania sterowania i zarządzania. Dzięki nim operator ma możliwości adaptacji systemu do aktualnego stanu. Pasażer ma z kolei pełną wiedzę o swojej podróży, która staje się dla niego mniej uciążliwa.
• Systemy bazodanowe, zarządzania informacją  (Data Management, GIS), systemy, które interpretują surowe dane z systemów detekcji, lokalizacji i które tworzą na ich podstawie przejrzyste i interpretowalne systemy wiedzy, która może być użyta przez eksperta, lub zautomatyzowany system ekspercki wspomagający zarządzanie. Działają dzięki systemom zbierania informacji i systemom komunikacji, które dostarczają im danych. Często łączone są we wspólnej bazie danych przestrzennych GIS.
• Wspomagane komputerowo planowanie i praca dyspozytora (Computer Aided Dispatch and Scheduling), system wykorzystujący dane o sieci zebrane za pomocą innych elementów do realizacji zadań zarządzania, sterowania i planowania. Na podstawie bazy wiedzy może w czasie rzeczywistym dopasowywać podaż do popytu i optymalizować prace systemu. Korzysta z wiedzy o stanie sieci, o stanie popytu, o charakterystyce systemu i realizuje zadania optymalizacji pracy systemu.
• Zarządzanie pracą Stacji Obsługi Pojazdów (Maintaince Management), na podstawie danych o marszrutyzacji pozwala zwiększyć niezawodność pracy taboru racjonalizując pracę stacji obsługi.
• Elektroniczne Pobieranie Opłat (Electronic Fare Payment) Automatyzują pobór opłat i proces oceny ekonomicznej. Pozwalają zmniejszyć koszty obsługi, a dodatkowo mogą dostarczać informacji o popycie do bazy danych.
• Systemy Bezpieczeństwa (Security System), wpisujące się bardziej w miejską sieć monitoringu i obejmujące bezpieczeństwo osobiste pasażerów w systemie transportu zbiorowego, niż realizujące zadania ITS. Niemniej jednak we wspólnym systemie mogą współdziałać w zadaniu zwiększania bezpieczeństwa. Dodatkowym elementem jest zastosowanie systemów unikania kolizji w pojazdach komunikacji zbiorowej (Collsion Avoidance Systems)
• Systemy Informacji o pogodzie (Weather Information), system przydatny przy realizacji zadań służb utrzymania, pomocny w systemie kolejowym, gdy od pogody zależą warunki funkcjonowania systemu (np. upały, mrozy).
• Systemy Liczenia Pasażerów (Advanced Passenger Counters), dostarczające podstawowych informacji o popycie, dziei którym możliwe jest tworzenie złożonych modeli popytu używanych do dynamicznego zarządzania, czy statycznego planowania. Dostarczają zazwyczaj informacji „wsiadło/wysiadło”, rzadziej informacji o źródle i celu podróży konkretnych pasażerów.
• Systemy Priorytetowania w zarządzaniu i sterowaniu ruchem (Traffic Signal Priority), system będący częścią sterowania ruchem. Dzięki systemom lokalizacji pojazdów transportu publicznego możliwe jest realizowanie priorytetów. Dzięki integracji tego systemu z systemem liczenia pasażerów możliwe jest sprzężenie priorytetu z liczbą pasażerów.

b)      Dodatkowe:

• Zarządzanie Incydentami Ruchowymi (Incident Management)
• Zabezpieczanie łańcuchem podróży (Transfer Protection)
• Centra Zarządzania Ruchem Transportu Publicznego (Transportation Management/ Operations Center)
• Systemy zarządzania parkowaniem (Parking Management Systems)

Systemy te połączone wspólnym interfejsem, korzystające wzajemnie ze swoich możliwości mogą tworzyć zintegrowane systemy zarządzania działające równolegle do systemów zarządzania ruchem. Prezentowany w artykule przegląd możliwych technologii pozwoli ocenić przydatność poszczególnych elementów, ich efektywność. Możliwa będzie ocena możliwości ich realizacji, efektywność integracji pracy podsystemów, oraz priorytety realizacji dla poszczególnych elementów ITS dla transportu zbiorowego.

Rafał Kucharski zajmuję się modelowaniem ruchu (programy VISUM, VISSIM, AIMSUN),  optymalizacją systemów  transportowych  (MATLAB) i systemami komunikacji zbiorowej. Współpracuje z urzędami miejskimi i wojewódzkimi. W pracy doktorskiej chce zająć się wdrażaniem systemów ITS Inteligentnych Systemów Transportowych. Współpracowałem m.in. z PTV Karlsruhe, UM Warszawa, Suchorzewski Konsulting, AECOM Edinburgh.