Na Podhalu został uruchomiony ITS, który wskazuje kierowcom na trasie od Krakowa do Zakopanego drogi alternatywne do zatłoczonej „Zakopianki”. O specyfice systemu, jego innowacyjności, skuteczności i planach rozbudowy mówi Patryk Zakrzewski z Zarządu Dróg Wojewódzkich w Krakowie, Kierownik projektów: System Zarządzania Drogami Województwa Małopolskiego oraz Inteligentny System Sterowania Ruchem Regionu Podhalańskiego.
Artur Kostrzewa: Przy opisie projektów ITS, twórcy zwykle podkreślają, że system powinien być dopasowany do lokalnych potrzeb, uszyty na miarę. Ale chyba zasada ta nigdzie nie jest tak widoczna, jak w przypadku podhalańskiego systemu, który niedawno rozpoczął działanie. Jaka była geneza jego powstania?
Patryk Zakrzewski: System został wdrożony w celu realizacji idei rozproszenia ruchu na Podhalu. Podhale jest szczególnym regionem ze względu na swoje położenie geograficzne, na charakter – jest to region turystyczny a także z uwagi na istniejący układ drogowy, który z różnych względów nie jest rozbudowywany, lub plany rozbudowy są długoterminowe. Zarząd Dróg Wojewódzkich w Krakowie zlecił opracowanie dokumentacji w postaci studium funkcjonalno ruchowego dla Podhala ze szczególnym uwzględnieniem dostępności miasta Zakopane jako „stolicy” Podhala. Z opracowanego studium wynikało, iż w warunkach braku możliwości rozbudowy istniejącej sieci drogowej należy dążyć do rozproszenia ruchu po istniejących drogach regionu.
Do tej pory ruch kumulował się na głównej trasie popularnie zwanej „Zakopianką”. Jest to ciąg dróg krajowych nr 47, z Zakopanego do Rabki Zdrój oraz nr 7 na odcinku od Rabki Zdrój do Krakowa. Pomimo iż istnieją alternatywne drogi oraz alternatywne trasy dojazdu do i z Zakopanego, ruch kumuluje się na Zakopiance, przez co powstają negatywne sytuacje w postaci zatorów drogowych, które znajdują tu odzwierciedlenie nie tylko w czynnikach ekonomicznych takich jak zużycie paliwa czy też utrata czasu w „korkach”. Sytuacja ta negatywnie wpływa to na ekologię w regionie – kumulacja hałasu, emisja zanieczyszczeń.
System pracuje na drogach zarządzanych przez ZDW w Krakowie jak i przez GDDKiA. Wymagało to wypracowania porozumienia umożliwiające w ogóle działanie systemu. Musieliśmy przecierać szlaki, bo był to pierwszy taki projekt w Polsce.
Artur Kostrzewa: W jaki sposób została zrealizowana idea rozproszenia ruchu?
Patryk Zakrzewski: Postanowiliśmy zbudować system ITS który poprzez tablice VMS oraz inne kanały informacji takie jak nasza strona wtatry.eu czy też profil na portalu facebook przekazuje kierowcom informacje o czasie dojazdu do miejscowości docelowych jednocześnie wskazując dojazd trasą alternatywną. Postawiliśmy na przekaz zarówno informacji o czasie jak i obrazowanie trasy za pomocą kolorów. W tym momencie kierowca dojeżdżając do punku węzłowego gdzie jest tablica VMS dostaje informacje o czasie dojazdu drogą, którą aktualnie się porusza – w sposób graficzny za pomocą kolorów wskazujemy natężenie ruchu – a także informacje o trasie alternatywnej. Na podstawie tych informacji kierowca może podjąć decyzję, czy pozostać na tej trasie, czy wybrać drogę o parę kilometrów dłuższą, lecz mniej obciążoną ruchem, przez co dojedzie do miejscowości docelowej czasami nawet szybciej pomimo teoretycznie większej ilości kilometrów.
Artur Kostrzewa: Czyli podstawowym celem systemu jest informowanie kierowców o czasie przejazdu na trasie głównej i alternatywnych?
Patryk Zakrzewski: Systemu nie można sprowadzać tylko do informacji o czasie dojazdu, system został zbudowany w taki sposób, aby reagować na zdarzenia drogowe, wyznaczać automatycznie objazdy w przypadku zablokowania drogi, informować o niebezpieczeństwach związanych ze zmiennością warunków atmosferycznych, – co na Podhalu jest częstym zjawiskiem.
Artur Kostrzewa: Prace koncepcyjne związane z opracowaniem dokumentacji, a następnie samego systemu zaczęły się dość dawno, bo w 2009 r. Jak długo powstawał sam system?
Patryk Zakrzewski: Budowa całego systemu tzn. umieszczenie na obszarze objętym projektem urządzeń, stworzenie systemu informatycznego zarządzającego systemem, a właściwie budowa tego systemu trwały zaledwie 6 miesięcy. Był to okres ciężkiej pracy i wielu godzin konsultacji pomiędzy inwestorem a wykonawcą. Trzeba także mieć na uwadze, że system pracuje na drogach, które są zarządzane zarówno przez Zarząd Dróg Wojewódzkich w Krakowie jak i przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad. Wymagało to wypracowania porozumienia, na mocy którego działanie systemu w ogóle będzie. Z racji tego, że był to pierwszy taki projekt w Polsce musieliśmy przetrzeć szlaki – co się udało.
Postawiliśmy na przekaz zarówno informacji o czasie jak i obrazowanie trasy za pomocą kolorów - mówi Patryk Zakrzewski.
Artur Kostrzewa: Czyli powstanie systemu nie tylko przeciera nowe szlaki w dosłownym słowa znaczeniu dla kierowców pokazując drogi alternatywne do „Zakopianki”, ale też w przenośni, pokazując jak rozwiązywać problemy formalne, gdy obszar objęty systemem jest zarządzany przez różne instytucje, Mimo przeszkód formalnych, system ruszył zgodnie z planem, 18 stycznia b.r. w bardzo dobrym czasie, bo w tych dniach na trasie z Zakopane – Kraków spodziewany był bardzo duży ruch.
Patryk Zakrzewski: Uruchomienie takie oficjalne miało miejsce 18 stycznia, natomiast przez około 10 dni przed system był już gotowy do działania i analizowaliśmy to, co się z nim dzieje. Po uruchomieniu zaobserwowaliśmy, że ruch zwiększył się na trasie alternatywnej do drogi krajowej nr, 47 czyli na drodze wojewódzkiej nr 958, zaobserwowaliśmy wzrost udziału pojazdów z innych województw poruszających się zarówno na kierunku Zakopane – Rabka Zdrój jak i w kierunku przeciwnym. Cały czas monitorujemy działanie systemu, wyszukujemy miejsce gdzie należy zoptymalizować algorytmy jednocześnie pracujemy nad optymalizacją połączenia naszego systemu z systemem czasu przejazdu, jaki funkcjonuje na drogach krajowych nr 7 i 47 na odcinku Kraków – Zakopane, z którym to systemem jesteśmy połączeni i współpracujemy.
Należy zauważyć, iż oba te systemy działają w odrębny sposób, system GDDKiA działa w oparciu o odczyt tablic rejestracyjnych, nasz system to 60 autonomicznych stacji radarowych rozmieszczonych na obszarze dwóch powiatów, które dokonują precyzyjniejszego pomiaru oraz dostarczają większej ilości danych takich jak gęstość potoku ruchu, zajętość pasów, prędkość poruszania się, klasyfikacja pojazdów itp. Nasz system niebawem zostanie wzbogacony o podsystem ANPR (automatic number plate recognition – systemy identyfikacji tablic rejestracyjnych), czyli zbieżny z systemem GDDKiA, Tym podsystemem „zamkniemy” punkty węzłowe, wtedy informacje o czasie przejazdu na odcinku Rabka Zdrój – Zakopane będą pochodziły z naszego systemu my natomiast będziemy przekazywać dane do systemu GDDKiA dla odcinka Rabka Zdrój – Kraków.
Artur Kostrzewa: Czy wiadomo już, kiedy to nastąpi? Przed wakacjami, czyli kolejnym okresem, gdy natężenie ruchu będzie bardzo duże?
Patryk Zakrzewski: Podsystem ANPR będzie działał od połowy marca 2012 r. Mamy już urządzenia i rozwiązanie informatyczne, ale przed wdrożeniem musimy wszystko dokładnie sprawdzić i przetestować. Dlatego planujemy, że podsystem ANPR będzie uruchomiony w połowie marca 2012 r. To będzie hybrydowe rozwiązanie. Sieć dróg na Podhalu została podzielona na odcinki na których początku i końcu znajduje się stacja RTMS, czyli urządzenie radarowe. Natomiast podsystem ANPR będzie umieszczony w punktach węzłowych, gdzie kierowcy mogą podejmować decyzje o zmianie trasy do miejscowości docelowej. W ten sposób jak już wcześniej wspomniałem “zamkniemy” obszar Podhala posiadając informacje o ruchu w wielu miejscach na trasach jak i w ich punktach węzłowych.
Informacje na temat podhalańskiego systemu ITS
Zarząd Dróg Wojewódzkich w Krakowie opracował studium wykonalności projektu, który miałby za zadanie zwiększenie bezpieczeństwa osób poruszających się po drogach Podhala oraz zmniejszenie zatłoczenia na drogach w tym regionie.
Odnosząc się do wyników studium, krakowski ZDM opracował studium wykonalności projektu Inteligentny System Sterowania Ruchem Regionu Podhalańskiego i w drodze konkursu otrzymał dofinansowanie ze środków unijnych na realizację projektu. W 2011r w ramach procedury zamówienia publicznego wyłoniono Wykonawcę systemu i 5 lipca 2011r. podpisano umowę na jego realizację.
Projekt Inteligentny System Sterowania Ruchem Regionu Podhalańskiego zakłada budowę systemu ITS, składającego się z sieci specjalistycznych urządzeń takich jak stacje monitorowania natężenia ruchu, stacje ostrzegania monitorujące warunki atmosferyczne oraz stan nawierzchni dróg, stacje monitoringu wizyjnego a także tablice informacji drogowej, połączonych ze sobą w centrum sterowania ruchem, pełniące także funkcje dystrybutora danych dla portalu internetowego funkcjonującemu w wielu wymiarach (internet, nawigacja GPS, radio, GSM), który służył będzie do przekazywania informacji użytkownikom dróg.
Integralną częścią systemu jest mobilne centrum nadzoru ruchu operujące bezpośrednio w terenie przekazując informacje do regionalnego centrum o sytuacji panującej na drogach.
Wdrożenie Inteligentnego Systemu Sterowania Ruchem Regionu Podhalańskiego pozwala na stałe monitorowanie natężenia ruchu, warunków atmosferycznych, stanu nawierzchni dróg, zarządzanie ruchem oraz na bieżące informowanie użytkowników o warunkach panujących na drogach Podhala.
W okresie od lipca do grudnia 2011r. zostały wykonane następujące prace mające na celu budowę systemu:
- umieszczenie na obszarze objętym projektem 60 autonomicznych stacji typu RTMS, którew czasie rzeczywistym prowadzą pomiar prędkości poruszania się pojazdów, klasyfikacji pojazdów oraz natężenia ruchu na odcinkach stworzonych przez stację RTMS. Stacje RTMS zasilane są z naturalnych źródeł energii – panele słoneczne oraz turbiny wiatrowe. Stacje RTMS posiadają wbudowaną kamerę, z której dostępny jest w czasie rzeczywistym podgląd na nawierzchnię dróg (obraz wideo lub sekwencje zdjęć)
- umieszczenie na obszarze objętym projektem 10 stacji pogodowych analizujących warunki atmosferyczne oraz generujących ostrzeżenia dotyczące warunków pogodowych. Stacje posiadają funkcjonalność umożliwiającą pomiar temperatury powietrza, temperatury jezdni, prędkości i kierunku wiatru, przejrzystości powietrza oraz czujniki informujące o stanie nawierzchni i opadach.
- umieszczenie na obszarze objętym projektem 41 stałych kamer IP – HD umożliwiających podgląd na drogi ( zdjęcia statyczne lub strumieniowa transmisja obrazu wideo), kamery posiadają promienniki podczerwieni umożliwiające prace w nocy oraz przy słabym oświetleniu.
- umieszczenie na obszarze objętym projektem 3 specjalistyczne stacje monitoringu realizowane za pomocą kamer obrotowych (Poronin, Bukowina Tatrzańska, Chabówka)
umieścił na obszarze objętym projektem 16 tablic informacji drogowej (VMS) między innymi 4 tablice w m. Zakopane, 2 tablice w m. Bukowina Tatrzańska, 2 tablice w m. Czarny Dunajec, 2 tablice w m. Jabłonka, 4 tablice w m. Nowy Targ, 1 tablice w m. Poronin, 1 tablica w m. Chabówka. - utworzenie w siedzibie Zarządu Dróg Wojewódzkich w Krakowie Regionalne Centrum Nadzoru Ruchu Drogowego, do którego spływają dane ze wszystkich urządzeń umieszczonych na obszarze objętym projektem.
- utworzenie Mobilne Centrum Nadzoru Ruchu w postaci samochodu terenowego wyposażonego w mobilne stacje RTMS, kamerę obrotową, stację meteorologiczną oraz specjalistyczny komputer umożliwiający pracę w ciężkich warunkach atmosferycznych. Rolą Mobilnego Centrum jest prowadzenie działań bezpośrednio w terenie, jego funkcjonalność pozwala na rozwinięcie w terenie punktu dowodzenia i przejęcie sterowania systemem bezpośrednio w terenie.
