Z Tadeuszem Trzmielem – zastępcą Prezydenta Miasta Krakowa rozmawiamy o wdrożeniu projektu pn. „Rozwój systemu zarządzania transportem publicznym w Krakowie”, działaniach podjętych w ramach jego realizacji, korzyściach płynących z jego wdrożenia, a także planach na przyszłość.
Paulina Modelewska: Jakie były przesłanki stworzenia projektu pn. „Rozwój systemu zarządzania transportem publicznym w Krakowie”?
Tadeusz Trzmiel: Głównymi przesłankami stworzenia projektu pn. „Rozwój systemu zarządzania transportem publicznym w Krakowie” była poprawa jakości usług komunikacji zbiorowej, zapewnienie lepszych warunków ruchu pieszym i rowerzystom oraz ochrona centrum, w szczególności zabytkowej części Krakowa przed zanieczyszczeniami powietrza i hałasem.
Po pierwszych doświadczeniach jakie przyniósł projekt Systemu Sterowania Ruchem oraz System Nadzoru Ruchu Tramwajowego zaprojektowane i wdrożone dla potrzeb pierwszego korytarza Szybkiego Tramwaju Gmina postanowiła, że należy rozwijać posiadane systemy, tj. rozszerzyć o nowe obszary działania jak i doposażyć je o nową funkcjonalność, która jest potrzebna do sprawnego bieżącego zarządzania, w szczególności dotyczy to systemu tramwajowego i systemu informacji pasażerskiej.
Paulina Modelewska: Jakie są założenia projektu, jakie korzyści z jego wdrożenia będzie odnosić Komunikacji Miejska, a jakie mieszkańcy Krakowa?
Tadeusz Trzmiel: W projekcie postawione zostały 3 główne zadania, które swym zasięgiem obejmują[1]:
1. Rozbudowę zarządzania transportem publicznym (TTSS), w tym:
- Integrację części taboru tramwajowego z systemem zarządzania transportem publicznym poprzez wyposażenie części tramwajów w komputery pokładowe;
- Dostarczenie oprogramowania, które służyć będzie analizom danych statystycznych zbieranych w systemach TTSS;
- Rozbudowę systemu dynamicznej informacji pasażerskiej poprzez instalację 203 tablic informacji pasażerskiej na przystankach tramwajowych;
- Dostawę i montaż 14 tablic prezentujących informacje o sieci komunikacyjnej Krakowa.
2. Rozbudowę systemu sterowania ruchem (UTCS), a w tym:
- Budowę dedykowanej sieci światłowodowej;
- Remont sygnalizacji świetlnych na wybranych skrzyżowaniach wraz z wymianą urządzeń sterujących;
- Zintegrowanie istniejących tablic informacyjnych z systemem zarządzania ruchem;
- Rozszerzenie systemu sterowania ruchem wzdłuż linii tramwajowej na odcinku Bagatela – Bronowice Małe oraz w obszarze al. Pokoju i ul. Nowohuckiej;
3. Budowę i uruchomienie systemu kontroli dostępu do strefy ruchu uspokojonego i nadzoru nad pasami komunikacji zbiorowej.
Celem wdrożenia w życie założeń systemowych jest polepszenie jakości funkcjonowania oraz podniesienie jakości Krakowskiej Komunikacji Miejskiej. Dzięki przedstawionym powyżej działaniom możliwym do uzyskania będzie skrócenie czasu przejazdu tramwajów, poprzez wprowadzenie wysokiego priorytetu na skrzyżowaniach z sygnalizacją świetlną oraz informację czasu zgłoszenia tramwaju na przystanek w czasie rzeczywistym.
Ogólnym założeniem projektu jest zwiększenie płynności przejazdu komunikacji tramwajowej w bardzo ważnym ciągu ulic Królewska – Balicka, w ciągu al. Pokoju, który będzie służył w niedługim czasie jako główny objazd podczas modernizacji ul. Mogilskiej oraz w obrębie I obwodnicy. Poprawa przejazdu tramwaju ma być zwiększana na dwa różne sposoby: po pierwsze poprzez skrócenie czasu przejazdu co Wykonawca rozbudowy Systemu Sterowania Ruchem ma osiągnąć na ciągu Królewska – Balicka oraz ciągu al. Pokoju, a także jako zmniejszenie odchylenia standardowego od realizacji rozkładu jazdy. To drugie założenie ma być realizowane poprzez System Sterowania Ruchem jak i przez ograniczenie ruchu w ciągu I obwodnicy do czego ma służyć system kontroli wjazdu do strefy B. Drugim działaniem, które mieszkańcy mają szanse zdecydowanie bardziej odczuć jest rozbudowa systemu informacji pasażerskiej. Odbędzie się ona poprzez rozszerzenie funkcjonalności samego systemu tj. umożliwienie eksportu danych na zewnątrz, w związku z czym powstaną moduły, które będzie można bezpośrednio implementować na własnych stronach internetowych, lub importować rozkłady jazdy w całości lub części i dodatkowo uzyskiwać informację o aktualnych odchyłkach od rozkładu jazdy. Rozszerzony zostanie także system tablic Dynamicznej Informacji Pasażerskiej o kolejne 203 tablice, które zostaną ustawione praktycznie na obszarze całej sieci tramwajowej Krakowa z wyłączeniem przystanków na których wymiana pasażerska jest minimalna. Poprawiona zostanie także obsługa dyspozytorska od strony działania informacji o różnych zdarzeniach bieżących, gdyż przy tak rozbudowanym systemie trudno będzie już obsługiwać tą informację w taki sposób jak to miało miejsce do tej pory.
Dodatkowo dzięki zapisowi danych uzyskanych w trakcie przejazdu, możliwa będzie ich analiza, która pozwoli na optymalizację rozkładów jazdy oraz dostosowanie faz sygnalizacji świetlnej do potrzeb komunikacji zbiorowej (przykładowo skrócenie średniego czasu wymiany pasażerów, wpływać będzie na krótszy czas przejazdu odcinka poprzez zminimalizowanie czasów traconych na skrzyżowaniach).
Paulina Modelewska: Czy umiejętne wykorzystanie tak dużej liczby danych zebranych z systemu może stanowić wyzwanie dla zarządzających komunikacją miejską?
Tadeusz Trzmiel: Wszystkie posiadane systemy gromadzą każdego dnia liczbę informacji. Jednak w celu jej wykorzystania wraz z systemami zostają zakupione narzędzia do analizy tych informacji, w szczególności dotyczy to systemu tramwajowego. Dzięki tym narzędziom będzie można analizować czasy przejazdu poszczególnych kursów, linii, odcinków tras itp. Założeniem jest, że wnioski z tych analiz będą potem uwzględniane przy układaniu rozkładów jazdy, czy rozwiązań organizacji ruchu (w tym zmian w programach sygnalizacji świetlnych, kalibracji systemu sterowania ruchem), aby zwiększyć punktualność komunikacji miejskiej w skali całej sieci.
Paulina Modelewska: Czy są prowadzone badania ruchu na podstawie których w przyszłości i będzie można ocenić efektywność działania systemu?
Tadeusz Trzmiel: Na dzień dzisiejszy w Krakowie prowadzone są badania napełnień, a przy tym czasów przejazdu i punktualności pojazdów komunikacji zbiorowej. Dodatkowo regularnie prowadzone są badania potoków ruchu na skrzyżowaniach z rozróżnieniem struktury rodzajowej oraz kierunkowej pojazdów. Gromadzone i przetwarzane wyniki pozwolą ocenić i skalibrować działanie systemu.
Projekt zakłada przeprowadzenie badań referencyjnych oraz badań powdrożeniowych. Te badania przeprowadza dla Gminy Politechnika Krakowska. Nie obejmują jednak one tylko i wyłącznie czystych pomiarów natężenia ruchu ale także czasy przejazdu samochodów jak i komunikacji publicznej, napełnienie, czasy wymiany, straty czasu na sygnalizacjach i analizy pochodne. Badania są tak kompleksowe w celu sprawdzenia nie tylko czy zostały spełnione założone cele projektu, ale także jakość tego wdrożenia.
Paulina Modelewska: Czy w przyszłości przewidziane jest rozszerzenie systemu np. o dodatkowe funkcje lub pojazdy?
Tadeusz Trzmiel: W najbliższej przyszłości oprócz doposażenia taboru tramwajowego w brakujące komputery pokładowe planowane jest ogłoszenie przetargu na przewozy w ramach komunikacji autobusowej. Wykonawca tej umowy będzie miał obowiązek podłączenia swojego systemu do systemu informacji pasażerskiej w taki sposób, żeby funkcjonalność tego ostatniego była w pełni zachowana. Możliwe jest też rozszerzanie systemu kontroli wjazdu do stref ruchu uspokojonego wraz z powstawaniem lub zmianą granic tych stref. Jest to najbliższa przyszłość, bo w dalszej perspektywie czasowej objęty systemem będzie obszar całego miasta wraz ze wszystkimi pojazdami miejskiej komunikacji zbiorowej realizujących przewozy w ramach krakowskiej aglomeracji
Paulina Modelewska: Czy przewiduje się współpracę z dostawcami systemów mapowych i nawigacji samochodowej takimi jak Google, Automapa, ZUMI, Targeo, itd.?
Tadeusz Trzmiel: W obecnej chwili System Sterowania Ruchem nie posiada odpowiednich interfejsów, które umożliwiają eksport danych o sytuacji ruchowej na zewnątrz, więc taka współpraca z wymienionymi firmami nie będzie w najbliższym czasie możliwa. Natomiast jak najbardziej będzie możliwa z dostawcami aplikacji takich jak: jakdojade czy transportoid.
Paulina Modelewska: Jak wyglądają koszty budowy tego sytemu, czy korzystacie Państwo z dofinansowania UE?
Tadeusz Trzmiel: Łączna wartość całego projektu wynosi ok. 43 mln zł, przy czym łączne koszty będą znane oczywiście dopiero po zakończeniu wszystkich zadań. Na cel projektu przyznane zostało dofinansowane UE w ramach zadania 7.3 z funduszu Infrastruktura i Środowisko w wysokości 85%
Paulina Modelewska: Jakich rad udzielilibyście Państwo innym samorządowcom, którzy chcieliby wdrożyć podobny system w swoim mieście?
Tadeusz Trzmiel: Podstawową rzeczą podczas wprowadzania takiego systemu jest dostosowanie skali przedsięwzięcia do potrzeb miasta czy obszaru. Z doświadczeń wynika, że tworzenie systemu od razu na całe miasto powoduje dużą monopolizację rynku lokalnego w związku z czym rośnie uzależnienie od firmy, która wygra przetarg. Samorządy bronią się oczekując dostarczenia systemów jak najbardziej otwartych w tym przekazanie kodów źródłowych. Powoduje to, że do przetargów startują firmy z mniejszym doświadczeniem i piszące jednorazowe rozwiązania, które niekoniecznie będą w przyszłości rozwijane, i tutaj najlepszym przykładem jest Wrocław. Ponadto nie wszystko da się przewidzieć na etapie pisania pierwotnej specyfikacji przetargowej i wiele problemów oraz pomysłów dotyczących poprawy istniejącej i nowej funkcjonalności powstaje dopiero na etapie realizacji i w późniejszym użytkowaniu. Rozwijanie projektu na raty umożliwia w kolejnych etapach poprawianie funkcjonujących rozwiązań oraz wdrażanie nowych, jak i pozwala na rozłożenie obciążeń finansowych
w dłuższym okresie czasu. Drugą radą byłoby aby się nie spieszyć. Stworzenie podstawowego systemu, nawet bez zaawansowanego tworzenia sieci transmisji danych trwa minimum 3 – 4 lata samej realizacji. Jest to spowodowane faktem, że Samorządy najczęściej oczekują dobrych efektów wdrożenia tego typu systemów, szczególnie w zakresie sterowania ruchem, a ludzi o odpowiednich kwalifikacjach na rynku jest dostępnych niewielu, w związku z czym nie można rozwinąć tak szerokiego frontu robót jakiego oczekiwał Samorząd na etapie rozpisywania przetargu.Równie ważnym jest globalne spojrzenie na problem i określenie zakresu jego działania. Chodzi tu głównie o szerokie założenie rozwiązań dla komunikacji, czyli wprowadzenie możliwości rozbudowy systemu na wszystkie typy przewozów – tramwaje i autobusy jednocześnie, gdyż dopiero to pozwoli na sprawne działanie całości systemu komunikacyjnego i pozwoli na integrację tych gałęzi.
Paulina Modelewska: Dziękujemy za rozmowę i życzymy powodzenia w dalszej realizacji projektu.
O autorze:
Tadeusz Trzmiel – W latach 1982-1990 jako dyrektor naczelny Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego w Krakowie, kierował rozbudową sieci komunikacji miejskiej w Krakowie oraz inicjował zastosowanie w mieście technologii płyty monolitycznej w budowie torowisk tramwajowych.
W latach 1996-1998 sprawował funkcję dyrektora wydziału rozwoju gospodarczego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie. Kierował wtedy opracowaniem koncepcji i projektu, ustanowionej
w 1997 roku za sprawą ówczesnego wojewody, prof. Jacka Majchrowskiego, Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Krakowie.
Od 1999 roku zastępca dyrektora departamentu gospodarki, rolnictwa i infrastruktury
w Urzędzie Marszałkowskim, był współautorem Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego i założeń regionalnej polityki transportowej. Od lutego 2002 roku – dyrektor generalny Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego, w którym wdrożył system zarządzania jakością wg normy ISO 9000.
Od 1957 roku aktywnie działa w Związku Harcerstwa Polskiego, a od 1965 r. – w Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Komunikacji. Autor artykułów i referatów w Zeszytach Naukowych Politechniki Krakowskiej, na której wykładał. Autor artykułów na temat komunikacji miejskiej w Zeszytach Stowarzyszenia. Wykładowca Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie i Wyższej Szkoły Ekonomii i Informatyki w Krakowie.
W latach 1994-2002 zasiadał w Radzie Miasta Krakowa z listy Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Przez dwie kadencje pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Komisji Infrastruktury Komunalnej. Zastępca Prezydenta Miasta Krakowa od 2002 roku ds. Inwestycji i Infrastruktury.
O mieście:
Kraków jest jednym z najstarszych miast Polski o ponadtysiącletniej historii, z wieloma wartościowymi obiektami architektonicznymi, a także drugim miastem w kraju pod względem liczby mieszkańców i pod względem powierzchni. Działa w nim również wiele instytucji i placówek kulturalnych gromadzących bezcenne zabytki. Obecnie jest stolicą województwa małopolskiego, a także centralnym ośrodkiem metropolitalnym aglomeracji krakowskiej. Pełni także funkcję centrum administracyjnego, kulturalnego, edukacyjnego, naukowego, gospodarczego, usługowego i turystycznego. Na arenie międzynarodowej Kraków postrzegany jest jako “duchowe i naukowe serce Polski”.
