Wywiad “Przeglądu ITS” na temat wdrożenia projektu „Inteligentny system transportu ITS Wrocław”. Odpowiedzi udzielił Błażej Trzcinowicz, kierownik projektu ITS Wrocław.
Iwona Litwin: Cieszą nas sukcesy Wrocławia: już w grudniu 2010 r. została podpisana umowa z Wykonawcą Systemu ITS we Wrocławiu. Jednocześnie po pierwszym etapie oceny wniosków, zgodnie z opublikowaną na stronie Centrum Unijnych Programów Transportowych listą rankingową, projekt „Inteligentny system transportu ITS Wrocław” został sklasyfikowany na 4. pozycji z przyznanym maksymalnym unijnym dofinansowaniem 85% kosztów kwalifikowalnych. Proszę powiedzieć, jakie korzyści płyną z wdrożenia „ITS Wrocław”?
Błażej Trzcinowicz: System ITS będzie narzędziem umożliwiającym efektywną i skuteczną realizację polityki miasta w zakresie optymalizacji wykorzystania infrastruktury transportowej Wrocławia, dostarczając jednocześnie uczestnikom ruchu maksimum użytecznej informacji o warunkach ruchu i optymalnych sposobach przemieszczania się. System ITS będzie rozległym systemem informatycznym pozyskującym dane z drogowych urządzeń sterujących i pomiarowych oraz pojazdów transportu publicznego we Wrocławiu, przetwarzającym te dane w Centrum Zarządzania Ruchem i Transportem Publicznym i udostępniającym dane użytkownikom dróg, pasażerom transportu publicznego i innym instytucjom. Na podstawie pozyskanych i przetworzonych danych System ITS będzie optymalizował prace sterowników sygnalizacji świetlnej, sterował elektronicznymi tablicami tekstowymi na drogach i na przystankach transportu publicznego oraz wspomagał zarządzanie zdarzeniami w ruchu drogowym i transporcie publicznym.
Miasto Wrocław podjęło decyzję o wdrożeniu projektu „Inteligentny system transportu ITS Wrocław” nie czekając na decyzję o dofinansowaniu projektu z funduszy unijnych. Czy Pana zdaniem powinno to stanowić wzór do naśladowania dla innych miast?
Decyzja o wdrożeniu projektu „Inteligentny system transportu ITS Wrocław” bez czekania na decyzję o dofinansowaniu projektu z funduszy unijnych została podjęta w sytuacji kilkukrotnego odraczania terminu naboru wniosków o dofinansowanie w ramach Działania 8.3. – Rozwój Inteligentnych Systemów Transportowych, Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013. Przygotowywaliśmy się do tej aplikacji od 2007 roku. Ostatecznie termin rozpoczęcia naboru wniosków o dofinansowanie wyznaczono na 1 czerwca 2010 r. Ze względu na znaczenie Systemu ITS dla organizacji transportu w mieście, zwłaszcza w czasie trwania Mistrzostw Europy w 2012, musieliśmy podjąć decyzję o przystąpieniu do wdrażania projektu.
Jednocześnie, staraliśmy się jak najlepiej przygotować wniosek o dofinansowanie – co wymagało, miedzy innymi, dostosowywania niektórych dokumentów składowych wniosku do zmieniających się wymagań formalnych. Ponadto mamy już doświadczenie w zakresie realizacji projektów współfinansowanych ze środków unijnych. Wszystko to pozwalało mieć nadzieję, że wcześniej czy później, doczekamy się pozytywnej decyzji w sprawie dofinansowania projektu.
Jakie są wnioski i doświadczenia Miasta Wrocław z wyboru wykonawcy projektu „Inteligentny system transportu ITS Wrocław” w trybie dialogu konkurencyjnego? Czy poleca Pan stosowanie dialogu konkurencyjnego przy wyborze wykonawcy dużego projektu ITS?
Budowa Inteligentnego Systemu Transportu w takiej skali jest przedsięwzięciem nowatorskim i innowacyjnym. Złożoność i stopień skomplikowania problematyki, jak i szeroki wachlarz możliwych obecnie rozwiązań technologicznych w tym zakresie uniemożliwia na etapie ogłoszenia postępowania na sporządzenie szczegółowego opisu przedmiotu zamówienia zgodnie z ustawą „Prawo zamówień publicznych”. Gdyby to był most, wiadukt, droga wówczas standardowy tryb „przetargu nieograniczonego” w zupełności by wystarczył. Natomiast zastosowanie trybu „dialogu konkurencyjnego” umożliwia wystartowanie z postępowaniem znając jedynie funkcje jakie System ITS ma spełniać. Nie trzeba na starcie opisywać szczegółowo specyfikacji zamówienia. Mówiąc najprościej najpierw wiemy „co” chcemy, później dzięki dialogowi z Wykonawcami dowiadujemy się „jak” to możemy osiągnąć. Po przeprowadzeniu fazy dialogu sporządzamy opis przedmiotu zamówienia zarówno zgodny z naszymi potrzebami jak i z oferowanymi możliwościami. Przeprowadzenie rozmów z wykonawcami umożliwia pozyskanie niezbędnych informacji w tym charakterystykę indywidualnych rozwiązań. W przypadku Systemu ITS istotne znaczenie miał również fakt, że nie chcieliśmy aby cena była jedynym kryterium wyboru, co również było przedmiotem dialogu z wykonawcami. W efekcie dodatkowe punkty przydzielaliśmy m.in. za ograniczenie ingerencji w istniejącą infrastrukturę, w którą miasto inwestuje od wielu lat, za odroczenie terminu płatności, za skrócenie harmonogramu lub za stosowanie otwartych standardów umożliwiających przyszłą rozbudowę.
Nasza ocena procedury wyłonienia wykonawcy Systemu ITS w trybie dialogu konkurencyjnego jest pozytywna pomimo, że trwała stosunkowo długo. Polecam ten tryb wyboru wykonawców zwłaszcza w przypadku projektów złożonych i nowatorskich, oczywiście jeżeli zachodzą uwarunkowania określone w ustawie „Prawo zamówień publicznych” do zastosowania tego trybu.
Czy Miasto Wrocław ma zabezpieczone własne źródła na sfinansowanie całości projektu „Inteligentny system transportu ITS Wrocław” na wypadek, gdyby nie udało się pozyskać na ten cel funduszy unijnych? Jeżeli nie, to w jaki sposób będzie finansowany projekt?
Środki na realizacje projektu „Inteligentny system transportu ITS Wrocław” zapisano w Wieloletnim Planie Inwestycyjnym na lata 2010-2014. Zapisy te zakładają uzyskanie dofinansowania z funduszy unijnych w określonej perspektywie czasowej. Ale też dotychczasowa ocena naszego wniosku o dofinansowanie przez Centrum Unijnych Projektów Transportowych wskazuje na to, że mamy szansę takie dofinansowanie pozyskać.
Istotnym zabezpieczeniem płynności finansowania projektu są zapisy umowy z Wykonawcą zakładające uzyskane w ofercie wydłużone terminy płatności za poszczególne etapy Projektu.
Wracając do korzyści płynących z wdrożenia ITS Wrocław, proszę powiedzieć jakie są aspiracje miasta. Co będzie wyróżniało Wrocław od innych miast – po zakończeniu projektu – zarówno tych w Polsce, jak i za granicą?
Wrocławska sieć uliczna, podporządkowana schematowi promienistemu monocentrycznemu przeciętemu odcinkami obwodowymi, charakteryzuje się dużą nieregularnością i nierównomiernością spotęgowaną deformującym wpływem barier, takich jak rzeki z naturalnymi odnogami, kanały żeglowne i powodziowe, rozbudowany układ torowisk kolejowych opasujący tereny śródmiejskie z trzech stron. Są to główne przyczyny niewydolności istniejącego systemu komunikacyjnego, które jednocześnie stanowią zasadniczą barierę w jego modernizacji.
Mając świadomość tych ograniczeń przy jednoczesnym lawinowym wzroście wskaźnika motoryzacji nie oczekujemy od Systemu ITS rozwiązania tych wszystkich problemów. Naszym głównym oczekiwaniem jest to, aby System zapewnił optymalne wykorzystanie systemu komunikacyjnego Wrocławia, upłynniał ruch, możliwie maksymalnie zapobiegał korkowaniu, a przede wszystkim aby usprawnił transport zbiorowy, zwłaszcza na odcinkach związanych z realizowanym równolegle projektem Tramwaj Plus. Mamy również aspiracje, aby zbudowane w ramach projektu Systemy Dynamicznej Informacji Przystankowej oraz Informacji dla Kierowców, Podróżnych i Mieszkańców wpłynęły pozytywnie na sposób korzystania z wrocławskiej sieci komunikacyjnej.
Mózgiem systemu zarządzania ruchem jest centrum zarządzania. Wrocław planuje budowę zintegrowanego centrum zarządzania ruchem i transportem publicznym. Pomimo automatyzacji procesu zarządzania ruchem, to człowiek a nie maszyna wciąż pełni funkcję kluczową. Jak Miasto Wrocław poradzi sobie ze znalezieniem wyszkolonych operatorów? Nie chodzi o wyszkolenie technologiczne, to które zapewni dostawca systemu, ale o wyszkolenie operatorskie pracowników.
Nasza koncepcja utworzenia Centrum Zarządzania Ruchem i Transportem Publicznym (CZRiTP) zakłada, że skład osobowy stanowić będą pracownicy oddelegowani ze swoich macierzystych jednostek organizacyjnych: ZDiUM, MPK, wydziału inżynierii miejskiej i wydziału Transportu Urzędu Miejskiego – a więc osoby obecnie związane merytorycznie ze swoimi jednostkami, z odpowiednim doświadczeniem, które również przejdą stosowne szkolenia operatorskie gwarantowane przez wykonawcę Systemu ITS. Będą oni pełnić funkcje operatorów i dyspozytorów CZRiTP.
Dodatkowo w celu zapewnienia sprawności działania CZRiTP zostaną zatrudnieni pracownicy nieoperacyjni. Do nich będzie należało logistyczne zapewnienie zaplecza technicznego centrum, utrzymanie obsługi informatycznej itp.
Porozmawiajmy teraz o ITS a polityce transportowej miasta w kontekście Dyrektywy ITS UE. Czy polityka transportowa Wrocławia uwzględnia założenia rozwiązań ITS?
Celem przyjętej polityki transportowej Wrocławia jest stworzenie warunków zapewniających sprawne, bezpieczne i efektywne ekonomicznie przemieszczanie się osób oraz towarów, przy spełnieniu wymogu ograniczenia uciążliwości transportu dla środowiska.
Realizacji ogólnego celu polityki transportowej Wrocławia służyć ma równoczesne wdrażanie działań związanych m.in. z zapewnieniem sprawności funkcjonowania transportu osobowego i towarowego, zapewnieniem oczekiwanych i uzasadnionych standardów podróży, ograniczeniem uciążliwości transportu dla środowiska i mieszkańców, a w tym zapewnieniem bezpieczeństwa ruchu, obniżeniem ekonomicznych i społecznych kosztów transportu.
Powyższe cele chcemy zrealizować poprzez np. zmniejszenie zapotrzebowania na przejazdy wewnątrz miasta Zapewnienie utrzymania przejezdności podstawowego układu drogowego miasta, zwiększenie atrakcyjności komunikacji zbiorowej.
Czy brak uregulowań prawnych stymulujących współpracę w zakresie zarządzania ruchem pomiędzy Generalnym Dyrektorem Dróg Krajowych, a Prezydentami miast czy też Wojewodami nie stanie na przeszkodzie do płynnego wdrażania ITS Wrocław?
Istniejące uregulowania prawne wyraźnie określają podział kompetencji w zakresie zarządzania ruchem pomiędzy Generalnym Dyrektorem Dróg Krajowych, a prezydentami miast. Przykładem niech będzie art. 10, ust. 6 Prawa o ruchu drogowym:
„Prezydent miasta zarządza ruchem na drogach publicznych położonych w miastach na prawach powiatu, z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych.”
Podejmujemy jednak wysiłki (np. na drodze bezpośrednich konsultacji i uzgodnień), żeby wynikające stąd problemy nie stanęły na przeszkodzie do płynnego wdrażania ITS Wrocław. Skrzyżowania należące do Systemu ITS a podlegające z racji podziału kompetencji pod zarządzanie przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych będą realizowały programy sygnalizacji zatwierdzone przez GDDKiA.
Jest rzeczą oczywistą, że nie da się zoptymalizować ruchu w mieście nie sterując jego dopływem i odpływem. Jak będzie wyglądała współpraca systemu miejskiego zarządzania ruchem z systemem zarządzania ruchem na obwodnicy wrocławskiej?
Na obecnym etapie budowy Systemu ITS problem dotyczy wyłącznie styku Autostradowej Obwodnicy Wrocławia z ul. Kosmonautów. Współpraca Systemu ITS z systemem zarządzania ruchem na AOW jest obecnie w fazie uzgodnień.
Jak już wcześniej zostało podkreślone, optymalizacja ruchu w mieście nierozerwalnie łączy się ze sterowaniem jego dopływem, jak i odpływem. Czy Miasto Wrocław poradzi sobie z nowym problemem, który może się pojawić w momencie wprowadzania elektronicznego poboru opłat od samochodów o dmc > 3,5 tony (viatoll) na obwodnicy Wrocławia, kiedy to kierowcy samochodów ciężarowych i osobowych z przyczepami o dmc. 3,5 tony będą kierowali się do miasta omijając obwodnicę?
Tak. Analizujemy różne warianty rozwoju wydarzeń.
Wdrożenie ITS Wrocław, to także odrębna realizacja projektu „Zintegrowany System Transportu Szynowego”. Czy promowanie transportu tramwajowego stanie się argumentem przemawiającym za pozostawieniem aut na parkingu i korzystaniem z komunikacji zbiorowej?
Zmiana zachowań uczestników ruchu, fachowo mówiąc zmiana modal split danego miasta, czyli podziału wszystkich podróży wykonywanych na różne środki transportu to proces długotrwały i żmudny. Obecny etap jest z jednej strony konsekwencją podjętych decyzji strategicznych, ale zarazem jeszcze długa droga przed nami. Chcielibyśmy, aby transport publiczny we Wrocławiu był rzeczywistą alternatywą dla samochodów osobowych.
Jak Pan widzi przyszłą współpracę z takimi organizacjami jak Stowarzyszenie „ITS Polska”?
Stowarzyszenie ITS POLSKA znakomicie wypełnia wyraźną potrzebę integracji środowiska związanego z tworzeniem tego typu systemów oraz daje możliwość wymiany doświadczeń między polskimi miastami.
Mamy świadomość, że w Europie w wielu miastach od dawna funkcjonują systemy sterowania, ale nie zawsze ich doświadczenia dają się przenieść na nasze podwórko. Tym bardziej głodni jesteśmy naszych, krajowych doświadczeń w pokonywaniu podobnych trudności, zwłaszcza legislacyjnych. Na tym polu widziałbym z Państwa strony możliwość wsparcia polskich miast w tworzeniu szeroko rozumianej płaszczyzny do wymiany doświadczeń.
Dziękuję za rozmowę. Iwona Litwin
Wrocław, to czwarte pod względem liczby ludności i piąte pod względem powierzchni miasto w Polsce. Położony jest nad Odrą i sześcioma innymi mniejszymi rzekami. W mieście systematycznie odbywają się znaczące festiwale kulturalne: m.in. Era Nowe Horyzonty, festiwal „Wratislavia Cantans”, festiwal teatralny DIALOG czy Przegląd Piosenki Aktorskiej. Rozwijający się Wrocław w ostatnich latach przeżywa boom inwestycyjny: (IBM, LG Philips, Volvo, Toyota, Siemens, HP, 3 M, Whirpool i wiele innych). Należy również do największych w Polsce ośrodków akademickich z Politechniką i trzema Uniwersytetami na czele.
mgr inż. Błażej Trzcinowicz (ur. w 1971 r. we Wrocławiu)
Absolwent Wydziału Architektury i Urbanistyki Politechniki Wrocławskiej, na kierunku Gospodarki Przestrzennej, absolwent Wyższej Szkoły Bankowej na kierunku Zarządzania Projektami w Sektorze Publicznym oraz Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu na kierunku Nowoczesnego Zarządzania Jednostką Samorządową. W latach 1996-2007 pracował m.in. w Zarządzie Dróg i Komunikacji we Wrocławiu (obecnie ZDiUM) jako kierownik zespołu ds. eksploatacji sygnalizacji świetlnej.
Obecnie kieruje projektem „ITS Wrocław” w Urzędzie Miejskim Wrocławia, w Departamencie Prezydenta.
