Z Andrzejem Mataczem – Naczelnikiem Wydziału Zarządzania Ruchem Zarządu Dróg i Mostów w Lublinie rozmawiamy o lubelskim Systemie ITS, który jest częścią Zintegrowanego Systemu Miejskiego Transportu Publicznego, największego projektu unijnego jaki realizuje miasto. Nowoczesny system ma ułatwiać przede wszystkim przejazd przez główne trasy komunikacyjne miasta. Priorytet otrzymają pojazdy komunikacji miejskiej. Ponadto system będzie wykrywał zdarzenia drogowe i sugerował kierowcom trasy objazdowe, a także dostarczał informacje o czasie potrzebnym na pokonanie danego odcinka drogi.
Paulina Modelewska: Jakie były przesłanki do stworzenia systemu?
Andrzej Matacz: Przesłanką do budowy systemu zarządzania ruchem było zapewnienie optymalnego przepływu osób na obszarze miasta. Dostarczenie rozwiązań sprzętowych i programowych do osiągnięcia celów w zakresie:
- planowania komunikacyjnego,
- optymalizacji pracy sygnalizacji w celu zapewnienia spójnego dla poszczególnych obszarów miasta sterowania w czasie rzeczywistym,
- monitorowanie urządzeń,
- monitorowanie sytuacji ruchowej,
- oceny sterowania: przeprowadzanie analiz w trybie on-line i off-line.
Dla kierowcy oznacza to poprawę funkcjonowania sygnalizacji świetlnych tj. szybsze dostosowanie się urządzeń sterujących do rzeczywistych warunków panujących na drogach, a tym samym poprawa płynności przejazdu, pozyskanie informacje o zatorach lub czasie przejazdu.
Paulina Modelewska: Na czym będzie polegać innowacyjność tego systemu w stosunku do innych podobnych systemów np. w Szczecinie czy Wrocławiu?
Andrzej Matacz: System wdrażany w Lublinie pod względem obszaru plasuje się pomiędzy wyżej wymienionymi. Pod względem funkcjonalności są to systemy zbliżone . W Lublinie przewidziano wdrożenie:
- przebudowę lub dostosowanie do przepisów oraz standardów nowoczesnego sterowania 65 drogowych sygnalizacji,
- budowę Centrum Sterowania Ruchem (CSR)
- połączenie sygnalizacji z CSR łączami światłowodowymi (ok. 22 km linii),
- montaż 10 szt. znaków zmiennej treści (znaki drogowe i tekst),
- system priorytetów dla komunikacji publicznej na wybranych trasach,
- system wykrywania zdarzeń drogowych w obszarze objętym zadaniem,
- system kamer monitoringu drogowego oraz rozpoznawania tablic rejestracyjnych.
Paulina Modelewska: Czy są jakieś ograniczenia prawne w stosowaniu tego sytemu?
Andrzej Matacz: Na dzień dzisiejszy nie widzimy takich ograniczeń. System został tak zamówiony aby opierał się na otwartych protokołach komunikacyjnych oraz sprawdzonych rozwiązaniach technicznych i był przystosowany do perspektywicznej rozbudowy.
Paulina Modelewska: Na jakim etapie znajduje się aktualnie projekt i kiedy planuje się jego wdrożenie?
Andrzej Matacz: Projekt jest realizowany w trybie zaprojektuj i wybuduj. Obecnie realizowane są głównie prace projektowe. Ale również wprowadzamy wykonawcę na teren budowy i trwają już prace budowlane na kilku skrzyżowaniach .
Paulina Modelewska: Jak wyglądają koszty budowy takiego sytemu, czy korzystacie Państwo z dofinansowania UE?
Andrzej Matacz: System jest realizowany w ramach większego projektu (inwestycji): “Zintegrowany System Miejskiego Transportu Publicznego w Lublinie”. Komponenty związane z ITS to:
- Budowa Systemu Zarządzania Ruchem (SZR): system zarządzania ruchem, priorytety dla transportu zbiorowego,
- Budowa Systemu Zarządzania Transportem Publicznym (SZTP): system informacji dla podróżnych.
Nazwa programu: Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013
Priorytet III: Wojewódzkie ośrodki wzrostu. Działanie III.1: Systemy miejskiego transportu zbiorowego.
Koszt samego komponentu SZR to około 27 mln PLN. Jest on dofinansowany w 85% ze środków Unii Europejskiej.
Paulina Modelewska: Jakie korzyści z realizacji projektu będzie czerpać miasto, a jakie jego mieszkańcy?
Andrzej Matacz: Dla miasta jest to kolejny etap w jego rozwoju, wejście na najwyższy poziom zarządzania w tym segmencie infrastruktury miejskiej. W dobie rozwoju społeczeństwa informatycznego posiadanie bieżącej informacji i możliwość, praktycznie natychmiastowego reagowania na stan urządzeń obsługujących ruch drogowy jest niezbędne. Dla mieszkańców będzie to wspomniana wcześniej poprawa płynności jazdy, w tym przede wszystkim pojazdów komunikacji miejskiej, bieżąca informacja o sytuacji drogowej, a w konsekwencji ograniczenie emisji spalin i komfort podróży.
Paulina Modelewska: Kiedy system będzie oddany do użytku, kiedy będzie można zaobserwować pierwsze efekty jego działania?
Andrzej Matacz: System powinien zacząć w pełni działać w grudniu tego roku. W okresie wakacyjnym planuje się pierwsze wdrożenia w celach testowych na wybranym ciągu ulic. Tego typu systemy wymagają kalibracji i dostrojenia do warunków ruchu.
Paulina Modelewska: Czy są prowadzone badania ruchu na podstawie których w przyszłości będzie można ocenić efektywność 
działania systemu?
Andrzej Matacz: Oczywiście tego typu badania ruchu są lub będą prowadzone. Jednostki odpowiedzialne za zarządzanie ruchem posiadają własną bazę pomiarów ruchu z lat wcześniejszych. Ponadto, wykonawca jeszcze w tym miesiącu przeprowadzi pomiary dodatkowe z wykazaniem czasów przejazdu, długości kolejek, czasów oczekiwania.
Podobne pomiary i analizy przewidziane są, dla celów porównawczych, po wdrożeniu systemu.
Paulina Modelewska: Czy przewidziane jest rozszerzenie systemu w przyszłości lub jego integracja z systemem wojewódzkim czy krajowym?
Andrzej Matacz: Tak. W ramach zadań inwestycyjnych w zakresie rozbudowy układu drogowego i zmian w organizacji ruchu przewidujemy aby każda nowo budowana sygnalizacja była podłączona w przyszłości do systemu. W warunkach do projektowania wskazujemy na potrzebę uwzględniania znaków zmiennej treści, kamer ANPR, itp.
Dodatkowo planowana jest w kolejnej perspektywie dofinansowania z funduszy europejskich rozbudowa systemu o kolejne, obecnie funkcjonujące sygnalizacje, które nie są objęte obecnie wdrażanym systemem. W ramach tego zadania uwzględnione jest połączenie z systemem sterowania obsługiwanym przez GDDKiA, na obwodnicy Lublina.
Paulina Modelewska: Czy przewiduje się współpracę z dostawcami systemów mapowych i nawigacji samochodowej takimi jak Google, Automapa, ZUMI, Targeo, itd.?
Andrzej Matacz: Na obecnym etapie wdrażania kwestie te nie są uwzględnione. W ramach przyszłej rozbudowy systemu rozważymy takie rozwiązanie.
Paulina Modelewska: Jak kształtują się koszty utrzymania systemu i czy zwrócą się np. z dłuższej eksploatacji dróg lub oszczędności czasu?
Andrzej Matacz: System jest obecnie wdrażany trudno więc mówić o ostatecznych kosztach jego utrzymania. Szacujemy że, dodatkowe koszty będą się wiązały z kosztami pracowniczymi personelu obsługującego system w centrum sterowania ruchem. Bieżące utrzymanie i konserwacja sygnalizacji w terenie obecnie są realizowane przez firmy zewnętrzne, na co również wydatkowane są pewne środki finansowe. Po wdrożeniu koszty te nie wzrosną , a wręcz powinny zmaleć na skutek np. bieżącego nadzoru elektronicznego, bez konieczności wykonywania objazdów kontrolnych sygnalizacji.
Paulina Modelewska: Jakich rad udzieliliby Państwo innym samorządowcom, którzy chcieliby wdrożyć podobny system?
Andrzej Matacz: Każdy organizm miejski ma swoje potrzeby i priorytety, do których należy dostosować funkcjonalność systemu. Na etapie przygotowania inwestycji należy więc właściwe określić oczekiwania wobec systemu i co najważniejsze właściwe je opisać w postępowaniu przetargowym. Celowym wydaje się podział inwestycji na osobne etapy projektowania i budowy, przynajmniej w zakresie infrastruktury systemowej. Może wydłuża to czas realizacji całej inwestycji ale pozwala na jej lepsze przygotowanie, analizy, wprowadzenie ewentualnych zmian, właściwą wycenę prac budowlanych i ostatecznie skuteczne wdrożenie.
Paulina Modelewska: Dziękujemy za rozmowę i życzymy powodzenia w dalszej realizacji projektu.
